Zmiany w płatnościach. Co czeka rolników w 2025 roku?

W 2025 roku czeka rolników szereg istotnych zmian w systemie płatności bezpośrednich oraz w ekoschematach. W większości dostosowują one wymogi do obecnie obowiązujących przepisów, głównie związanych z wyzwaniami środowiskowymi. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich.

1. Wdrożenie normy GAEC 2

Od 2025 roku obowiązuje rolników norma GAEC 2 dotycząca ochrony terenów podmokłych i torfowisk. Jej celem jest ochrona gleb bogatych w węgiel gdyż są kluczowe dla przeciwdziałania zmianom klimatu oraz łagodzenia ich skutków. Według wykonanych badań powierzchnia terenów, które zostaną objęte normą wyniesie około 146 tys. hektarów. Na wyznaczonych obszarach trwałych użytków zielonych rolnicy będą musieli przestrzegać zakazu przekształcania lub zaorywania gruntów, wydobywania torfu oraz budowy nowych rowów i instalacji drenujących do odwadniania/odprowadzania wody z terenu, natomiast na gruntach ornych przestrzegać zakazu budowy nowych rowów i instalacji drenujących do odwadniania/odprowadzania wody z terenu, orania oraz wydobywania torfu. Tereny objęte tą normą mają być uwidocznione na ortofotomapach.

2. Zmiana definicji trwałych użytków zielonych (TUZ)

Zgodnie z definicją do TUZ  zalicza się również grunty, które były użytkowane jako użytki zielone przez co najmniej pięć lat, nawet jeśli nie zostały formalnie zadeklarowane jako TUZ. Zapis ten wymagał doprecyzowania tak, aby obowiązek przekształcania gruntów ornych w TUZ po pięciu latach deklaracji traw lub innych zielnych roślin pastewnych nie dotyczył traw w siewie czystym. TUZ to mieszanina roślin składająca się z różnych gatunków traw oraz zielnych roślin pastewnych. Dla uniknięcia wątpliwości interpretacyjnych wskazano, że w razie uprawy traw w siewie czystym grunt orny nie zostanie automatycznie przekwalifikowany na TUZ.

3. Mechanizm warunkowości społecznej

Od 2025 roku wprowadzono mechanizm warunkowości społecznej, uzależniający wysokość wsparcia od przestrzegania przepisów dotyczących przestrzegania warunków pracy i bezpieczeństwa w gospodarstwie. Naruszenia w tym zakresie mogą skutkować obniżeniem płatności bezpośrednich. Mechanizmem tym zostaną objęci rolnicy wnioskujący o przyznanie płatności bezpośrednich (podstawowego wsparcia dochodów, płatności redystrybucyjnej, płatności dla młodych rolników, płatności związanych z produkcją oraz płatności w ramach ekoschematów), rolno-środowiskowo-klimatycznych, ekologicznych lub premii z tytułu zalesień, zadrzewień lub systemów rolno-leśnych, a także płatności ONW. Kontrole będą przeprowadzane przez Państwową Inspekcję Pracy, a ich wyniki przekazywane do ARiMR. Jeśli przepisy będą naruszane, to rolnik otrzyma płatność w zmniejszonej wysokości, z uwzględnieniem kary administracyjnej.

4. Nowy ekoschemat: Materiał siewny kategorii elitarny lub kwalifikowany

W ramach ekoschematu wprowadzono wsparcie dla rolników stosujących materiał siewny kategorii elitarny lub kwalifikowany. Uprawy przeznaczone na przedplon lub poplon nie są objęte płatnościami. Płatności będą przyznawane do powierzchni gruntów ornych:

zbóż i ich mieszanek,

roślin strączkowych,

ziemniaków.

Warunkiem uzyskania płatności będzie zastosowanie kwalifikatu na co najmniej 25% powierzchni gruntów ornych w gospodarstwie.

5. Zmiany w ekoschemacie "Grunty wyłączone z produkcji"

Ekoschemat rozszerzono o możliwość ubiegania się przez rolników o wsparcie w przypadku zarówno gruntów ugorowanych, jak i gruntów ugorowanych, na których są położone nowo utworzone elementy krajobrazu, takie jak żywopłoty lub pasy gruntów zadrzewionych, zadrzewienia liniowe, pojedyncze drzewa, zagajniki śródpolne, rowy, oczka wodne, miedze śródpolne, strefy buforowe. Od 1 stycznia do 31 lipca obowiązywać będzie na terenach wyłączonych z produkcji zakaz prowadzenia produkcji rolnej (także wypasu i koszenia) oraz stosowania środków ochrony roślin i nawozów. 

6. Zmiany w ekoschemacie "Dobrostan zwierząt"

Zmienione zostały warunki kwalifikowalności do płatności zwierząt w ramach dobrostanu tuczników, poprzez zwiększenie z 50 kilometrów do 100 kilometrów odległości siedziby stada loch, od których mogą pochodzić tuczniki kwalifikujące się do płatności dobrostanowej. Zmieniono również przelicznik DJP dla tuczników z 0,3 na 0,1, co pozwoli na zwiększenie limitu sztuk nie objętych degresywnością płatności.

7. Zmiana ekoschematu "Biologiczna ochrona upraw"

Od 2025 roku w ramach ekoschematu Biologiczna ochrona upraw wprowadzono możliwość wsparcia do stosowania nawozowych produktów mikrobiologicznych. Żeby otrzymać dopłaty, rolnicy będą musieli przedstawić dowody zakupu nawozowego produktu mikrobiologicznego oraz wpisy w ewidencji zabiegów, z której będzie wynikało m.in., na której działce został zastosowany nawozowy produkt mikrobiologiczny, na jakiej powierzchni, w jakiej dawce. Weryfikacja obejmie zgodność wykonania zabiegu z etykietą stosowania danego preparatu. Równocześnie zmianie uległa nazwa ekoschematu na „Biologiczna uprawa".

8. Retencjonowanie wody na TUZ 

Rozszerzony został także ekoschemat Retencjonowanie wody na TUZ o obszary, które objęte są nową normą GAEC 2. Płatności przyznawane będą także do powierzchni gruntów na obszarze objętym wspomnianą normą. 

9. Zróżnicowanie stawek w ekoschemacie „Integrowana Produkcja Roślin”

Nie będzie jednolitej stawki płatności. Zostaną ustanowione odrębne stawki dla poszczególnych grup upraw, tj. sadowniczych, jagodowych, rolniczych i warzyw. Ponadto płatności nie będą przyznawane do trwałych użytków zielonych (TUZ), dla których nie ma metodyk integrowanej produkcji roślin.

10. Obniżenie punktacji w praktykach ekoschematu "Rolnictwo węglowe"

W praktyce „Uproszczone systemy uprawy” zmieniono liczbę przyznawanych punktów z 4 na 3, natomiast w praktyce „Wymieszanie słomy z glebą” w ramach tego samego ekoschematu obniżono liczbę punktów z 2 na 1.

11. Limity powierzchni w ekoschematach obszarowych

Wprowadzono limit powierzchni objętej wsparciem w ramach ekoschematów obszarowych, wynoszący maksymalnie 300 ha na gospodarstwo (z wyjątkiem ekoschematu "Retencjonowanie wody na TUZ" gdzie limit ten nie obowiązuje). Ma to na celu sprawiedliwy podział funduszy i zwiększenie dostępności wsparcia dla mniejszych gospodarstw.

12. Zmiany i nowe kryteria w interwencjach

Zmianie uległy Interwencja 10.12 Tworzenie zadrzewień śródpolnych oraz Interwencja 10.13 Zakładanie systemów rolno-leśnych. Rozszerzono listy drzew, którymi mogą być prowadzone nasadzenia, o drzewa, które są wspierane w ramach interwencji I 8.4. Zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych. Lista drzew i krzewów, którymi mogą być prowadzone nasadzenia w ramach interwencji zadrzewieniowych w związku ze zmianami powiększy się pięciokrotnie. 

Dodano również nowe kryterium wyboru operacji, w ramach którego preferowane będą zalesienia, zadrzewienia i systemy rolno-leśne wykonane przy użyciu co najmniej czterech różnych gatunków lub rodzajów drzew lub krzewów, co przyczyni się do zwiększenia bioróżnorodności, w interwencjach:

I 10.11. Zalesianie gruntów rolnych;

I 10.12. Tworzenie zadrzewień śródpolnych;

I 10.13. Zakładanie systemów rolno-leśnych.

Ma to umożliwić zainteresowanym spełnienie warunku dotyczącego minimalnej liczby punktów warunkujących przystąpienie do interwencji.

źródło: WIR/ oprac. Paweł Dopierała