Soki NFC

Wszystkie soki owocowe i warzywne  (klarowne, naturalnie mętne, przecierowe, NFC¹, odtworzone z soku zagęszczonego, pasteryzowane, niepasteryzowane, jednoowocowe, warzywne, mieszane) to naturalne produkty, otrzymywane ze zdrowych, dojrzałych, świeżych lub przechowywanych owoców i warzyw. Do produkcji poza sezonem wykorzystuje się też surowce zamrożone. Soki otrzymuje się przez tłoczenie soku z miazgi lub odwirowanie rozdrobnionego owocu używając tzw. dekanterów. W produkcji przecierów stosuje się mechaniczne przetarcie. Do soków zabronione jest dodawanie barwników, substancji konserwujących (konserwantów), substancji słodzących (słodzików) oraz aromatów innych niż pochodzących z owoców i warzyw, z których sok został wyprodukowany. Do soków owocowych i pomidorowych zabroniony jest dodatek cukrów².

Konsumpcja soków NFC
Soki NFC stają się coraz bardziej popularne wśród konsumentów w Polsce, jak i również w całej Europie. Zgodnie z danymi Canadean (Raport AIJN 2015) spożycie soków warzywnych i owocowych w Polsce w roku 2014 wynosiło 456 mln l, w tym 76 mln l soków NFC.  Zatem szacuje się, że soki NFC (nie odtworzone z soku zagęszczonego) stanowiły w 2014 roku 16,6% i w stosunku do roku 2013 nastąpił wzrost ich spożycia o 14,5%.
W szczególności popularnością cieszą się naturalnie mętne soki jabłkowe, które są pakowane zarówno w butelki szklane, plastikowe, kartony, jak i coraz powszechniej znane opakowania Bag in Box 3 i 5 l.
Wzrost spożycia soków NFC w Polsce jest zgodny z trendem europejskim, gdzie następuje wzrost jego spożycia. W szczególności ten trend jest zauważalny, obok Polski, w takich krajach jak Rosja, Niemcy, Wielka Brytania, Holandia.
Jednak są takie kraje Europy, gdzie rynek jest już nasycony sokami NFC i następuje stagnacja lub wręcz zmniejszenie ich spożycia na rzecz różnego typu produktów sokowniczych (np. smoothie, koktajle). Do tych krajów zaliczamy m.in.: Włochy, Turcję czy Austrię.

Soki NFC produkcja
Soki NFC są produkowane w Polsce zarówno przez duże zakłady, które również zwykle produkują zagęszczone soki owocowe. Produkowane przez nich soki NFC stanowią półprodukt do dystrybucji i rozlewu przez odbiorcę końcowego. W zdecydowanej większości odbiorcą są kraje Europy Zachodniej. Technologia ta wymaga bardzo restrykcyjnych warunków produkcji, w tym magazynowania i transportu w warunkach aspetycznych i zwykle dodatkowo w niskiej temperaturze oraz atmosferze azotu. Produkt ten jest wysokiej jakości i wystandaryzowany zgodnie z wymaganiami klienta,  a tym samym finalnego konsumenta.
Powszechna jest równie produkcja soków NFC i rozlew ich do różnych opakowań  jednostkowych (butelki szklane i plastikowe, kartony i opakowania bag in box). Zwykle rozlew do opakowań szklanych i kartonowych jest prowadzony zgodnie z zaleceniami Dobrej Praktyki Produkcyjnej (GMP).
Konsumenci bardzo docenili technologię rozlewu soków w opakowaniach typu bag in box. Szacuje się, że na rynku funkcjonuje ok. 120 producentów soków bag in box. Niestety w zdecydowanej większości jest to nieaseptyczny rozlew na gorąco, bez zastosowania chłodzenia po ich rozlewie. Taki proces produkcyjny przekłada się na  obniżenie jakości, w szczególności wartości odżywczej czy pogorszenia barwy i smaku takiego soku.

Szanse i zagrożenia
Soki NFC jabłkowe, z innych owoców i warzyw oraz mieszane są produktem Premium, które są doceniane przez konsumentów, że względu na walory smakowe, jak i krótszy proces produkcyjny. Aby produkt mógł być wysokiej jakości musi być produkowany z dobrego, wyselekcjonowanego, wyrównanego surowca. Technologia produkcji musi być dopracowana ze szczególnym zwróceniem uwagi na higienę i warunki produkcji, jakość surowca, dotrzymywanie parametrów technologicznych, w szczególności czasów i temperatury, skrócenie czasu przetrzymywania wyrobu gotowego w wysokiej temperaturze po rozlewie na gorąco oraz zwiększenie stabilności soków w celu uzyskania trwałego nie sedymentującego osadu.  

W dynamicznie zmieniającej się sytuacji rynkowej jest zauważalna duża konkurencja pomiędzy producentami soków w bag in box i butelkach, co przekłada się na zmniejszenie ceny jednostkowej. Konsumenci stają się coraz bardziej świadomi i wymagający, dlatego soki niespełniające ich oczekiwań (niesmaczne, zbrunatniałe, ze zbitym osadem i nieatrakcyjne zapachowo) będą odrzucane i nie akceptowane przez konsumenta.

Przepisy prawne
Wymagania dotyczące jakości handlowej soków owocowych zostały określone w unijnych przepisach: dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/12/WE z dnia 19 kwietnia 2012 r. odnoszącej się do soków owocowych i niektórych podobnych produktów przeznaczonych do spożycia przez ludzi³ , która zastąpiła dyrektywę Rady 2001/112/WE.

Z uwagi, iż powyższa dyrektywa sokowa nie obowiązuje wprost, w Polsce zostały wydane stosowne krajowe akty prawne, które regulują jakość handlową i znakowanie wszystkich soków i nektarów (NFC i odtworzonych z soku zagęszczonego) wprowadzanych do obrotu. Poniżej przedstawiamy najważniejsze akty prawne obowiązujące wszystkich producentów soków, w tym również producentów soków NFC (tzw. soków bezpośrednich):

•    Rozporządzenie MRiRW z dnia 8 lutego 2013 r. wraz z późn. zm. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej soków i nektarów owocowych.
•    Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 marca 2013 r. wraz z późn. zm.  zmieniające rozporządzenie w sprawie znakowania środków spożywczych.

 Wymagania jakościowe dla soków, w tym NFC określa znowelizowane w 2013 roku Rozporządzenie MRiRW z dnia 8 lutego 2013 r. wraz z późn. zm. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej soków i nektarów owocowych. Określa ono kryteria i warunki dotyczące  jakości poszczególnych surowców dopuszczonych do produkcji soków, dodatków oraz środków pomocniczych w produkcji soków owocowych.

Dodatki i znakowanie soków NFC
Do wszystkich soków owocowych i pomidorowych, zarówno soków NFC, jak i soków odtworzonych z soku zagęszczonego nie wolno dodawać żadnych cukrów (tj. glukozy, fruktozy, sacharozy (cukru białego), syropu glukozowo-fruktozowego, miodu itd.).

Do wszystkich soków, w tym soków NFC  nie wolno również dodawać żadnych barwników, substancji słodzących (słodzików), substancji konserwujących (konserwantów) oraz aromatów sztucznych czy identycznych z naturalnymi, a nawet naturalnych, które nie zostały otrzymane z owoców, z których ten sok został wyprodukowany.

Do soków również nie wolno dodawać żadnych ekstraktów, czy wyciągów z ziół, ani żadnych przypraw. Sok jabłkowy z dodatkiem wyciągu z mięty czy imbiru musi być nazwany napojem, chyba, że taki produkt znajduje się na liście produktów regionalnych  Wyjątkiem są jedynie przyprawy i aromatyczne zioła, które można dodawać do soków pomidorowych.

Z uwagi, iż do wszystkich soków (zarówno NFC,  jak i odtworzonych z soku zagęszczonego) nie wolno dodawać barwników, konserwantów, aromatów innych niż otrzymane z surowca z którego sok został wyprodukowany, a do soków owocowych również nie wolno dodawać żadnych cukrów to zgodnie z interpretacją inspekcji kontrolnych nie wolno takiej informacji podawać na opakowaniu produktu gotowego. Podanie takich informacji w rozumieniu prawa, w szczególności rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 1924/2006 i 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji 608/2004 mogłaby wprowadzić konsumenta w błąd ze względu na sugerowanie, że dany sok ma szczególne właściwości, gdy w rzeczywistości do wszystkich soków nie wolno dodawać tych dodatków, zatem przedmiotowy sok niczym szczególnym nie odróżnia się od pozostałych.   

Więcej informacji nt. soków NFC szeroko pojętej jakości i legislacji, w tym zagadnienia związane z technologią produkcji, wymaganiami fizykochemicznymi i znakowaniem można uzyskać podczas bezpłatnego szkolenia skierowanego do producentów soków NFC organizowanego przez Stowarzyszenie KUPS w dniu 2 grudnia 2015 roku w godz. 9:30-13:30 w sali 9, w siedzibie KUPS, w budynku IBPRS przy ulicy Rakowieckiej 36 w Warszawie. Więcej informacji nt. soków i aktywności Stowarzyszenia KUPS oraz szkolenia można znaleźć na stronie www.kups.org.pl.

¹ Soki NFC – Not From Concentrate / soki nie z soku zagęszczonego
² O zakazie dosładzania soków owocowych informuje Rozporządzenie MRiRW z dnia 8 lutego 2013 r. wraz z późn. zm. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej soków i nektarów owocowych
³ Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady  2012/12/WE z dnia 19 kwietnia 2012 roku obejmuje również soki i nektary pomidorowe

Autor: Barbara Groele (Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków)