Nowe zagrożenia fitosanitarne dla polskich sadów i plantacji

W ostatnim raporcie dotyczącym zagrożeń fitosanitarnych dla Polski pojawiły się informacje o nowych organizmach, które mogą stanowić poważne wyzwanie dla sadowników i producentów owoców jagodowych. Na liście znalazły się trzy szkodniki oraz dwa patogeny grzybowe, które mogą negatywnie wpłynąć na uprawy jabłoni, truskawek, śliw i innych roślin sadowniczych. 

1. Grzyb Colletotrichum aenigma – zagrożenie dla jabłoni i truskawek

Grzyb Colletotrichum aenigma, wykrywany już w USA, Ameryce Południowej i Azji, a także w Wielkiej Brytanii i we Włoszech, jest szczególnie groźny dla roślin sadowniczych i jagodowych. Jego żywicielami są między innymi jabłoń, grusza, czereśnia, oliwka, orzech włoski, winorośl oraz truskawka.

Objawy porażenia przez ten grzyb mogą obejmować brunatne plamy na owocach, prowadzące do ich gnicia, oraz deformacje liści. Warto zwracać uwagę na symptomy chorobowe i stosować odpowiednie metody ochrony, aby ograniczyć rozprzestrzenianie się patogenu.

2. Roztocz Caleptirimerus baileyi – ukryty wróg jabłoni

Caleptirimerus baileyi to szpeciel po raz pierwszy opisany w Kalifornii, ale znany także z Egiptu, Iranu, Nowej Zelandii i Turcji. W Polsce odnotowano jego obecność w sadach jabłoniowych już w latach 70., ale jego aktualny status jest nieznany.

Roztocz ten może powodować uszkodzenia liści oraz ograniczać wzrost drzew, co prowadzi do osłabienia całych plantacji. Szczególną uwagę na jego obecność powinni zwrócić sadownicy w zachodnich rejonach Polski.

3. Phytophthora acerina – nowy patogen drzew owocowych

Phytophthora acerina to lęgniowiec, który do tej pory występował głównie we Włoszech i Słowenii. Atakuje przede wszystkim rośliny zdrewniałe, takie jak klon jawor, olsza, oliwka, orzech włoski oraz jałowiec.

Ze względu na potencjalnie szeroki zakres żywicieli istnieje ryzyko, że patogen ten może dotrzeć także do Polski i zagrozić sadom orzechowym oraz innym uprawom drzewiastym.

5. Motyl Stigmella colchica – zagrożenie dla upraw śliw

Nowo opisany gatunek motyla, Stigmella colchica, występuje na Kaukazie, w Rosji, Armenii, Gruzji i Turcji. Jego larwy minują liście różnych odmian śliw, a także wiśni. W przypadku pojawienia się w Polsce może stanowić poważne zagrożenie dla sadów śliwowych.

6. Chrząszcz Olenecamptus bilobus 

Olenecamptus bilobus to chrząszcz z rodziny kózkowatych (Cerambycidae), który do tej pory występował głównie w Azji, Afryce i Oceanii. W 2023 roku po raz pierwszy został odłowiony na terenie Europy – w Grecji oraz Hiszpanii.

Jego larwy mogą stanowić zagrożenie dla wielu roślin uprawnych, w tym cytrusów, figowców, morwy, a także złocieni. Istnieje ryzyko, że wraz z transportem roślin mógłby dotrzeć również do Polski, dlatego konieczna jest wzmożona kontrola materiału szkółkarskiego i roślin importowanych.

Jak się zabezpieczyć?

Aby ograniczyć ryzyko rozprzestrzeniania się nowych zagrożeń fitosanitarnych, warto przestrzegać kilku zasad:

• Regularnie monitorować plantacje i sady pod kątem objawów chorobowych oraz obecności szkodników.
• Unikać wprowadzania do gospodarstw roślin pochodzących z niepewnych źródeł.
• Stosować odpowiednie zabiegi profilaktyczne, np. biologiczne środki ochrony roślin oraz prawidłową agrotechnikę.
• Śledzić komunikaty Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa oraz wdrażać zalecane działania zapobiegawcze.

Nowe szkodniki i patogeny mogą w istotny sposób wpłynąć na przyszłość polskich sadów i plantacji owoców jagodowych. Dlatego kluczowe jest szybkie wykrywanie i ograniczanie ich rozprzestrzeniania. Pełny raport o nowych zagrożeniach można znaleźć na stronie PIORiN: https://www.gov.pl/web/piorin/nowe-zagrozenia-dla-polski.