Wpływ nowych unijnych przepisów na polski rynek owoców i warzyw

Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków (KUPS) oraz Krajowe Stowarzyszenie Przetwórców Owoców i Warzyw (KSPOIW) wyrażają głębokie zaniepokojenie w związku z wejściem w życie rozporządzenia Komisji (UE) 2025/158, które wprowadza drastycznie zmniejszone Najwyższe Dopuszczalne Poziomy (NDP), znane również jako Maksymalne Poziomy Pozostałości (MRL), dla substancji czynnej acetamiprydu. Nowe, obniżone poziomy zaczną obowiązywać już od 19 sierpnia 2025 roku, co nastąpi niecałe 7 miesięcy po ogłoszeniu rozporządzenia.

Rozporządzenie 2025/158 znacząco obniża NDP/MRL acetamiprydu w 38 rodzajach owoców i warzyw. Wiele z tych upraw ma kluczowe znaczenie dla polskiego sadownictwa i przetwórstwa, w tym między innymi: jabłka, gruszki, czereśnie, morele, brzoskwinie, porzeczki, agrest, borówki, maliny, winogrona, sałata, pomidory, ogórki, kapusta głowiasta, endywia, szpinak i boćwina. W przypadku niektórych upraw, takich jak porzeczki (czarna, czerwona, biała), obniżenie NDP/MRL jest szczególnie drastyczne – z poziomu 2 mg/kg do 0,01 mg/kg, czyli do poziomu oznaczalności. Podobne, bardzo niskie poziomy wprowadzone zostały m.in. dla sałaty, endywii, szpinaku i boćwiny.

Przedmiotowe rozporządzenie nie przewidziało odpowiednio długiego terminu na dostosowanie się rolników i podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze do nowych wymogów. Czas wejścia w życie przepisów nie został dostosowany do sezonowości upraw owoców i warzyw, a 19 sierpnia 2025 roku przypada w środku sezonu zbiorów wielu rodzajów owoców i warzyw. Co więcej, nie przewidziano żadnych działań pomocowych ani rekompensaty za brak możliwości zbytu lub konieczność utylizacji partii surowców wyprodukowanych zgodnie z dotychczas obowiązującymi przepisami, które jednak po 19 sierpnia staną się niezgodne z nowymi normami.

Brak okresu przejściowego na dostosowanie się całej branży owocowo-warzywnej może doprowadzić do załamania przetwórstwa tych owoców w Polsce w bieżącym sezonie, a w przyszłości do całkowitego załamania produkcji. Od 19 sierpnia 2025 roku zarówno świeże, jak i przetworzone owoce i warzywa (np. owoce mrożone, zagęszczony sok owocowy) muszą spełniać nowe, zaostrzone warunki dotyczące NDP acetamiprydu. Produkty niespełniające tych wymogów nie znajdą rynków zbytu ani w kraju, ani za granicą. Jest to szczególnie katastrofalne dla polskiej branży, gdyż średnio 75% krajowej produkcji owoców, warzyw i ich przetworów jest eksportowane.

W celu dostosowania się do nowych wymagań i zmniejszenia ryzyka wprowadzania na rynek niezgodnych produktów, zakłady przetwórcze będą zmuszone podjąć szereg działań, takich jak:

• Przeprowadzenie szerokiej akcji informacyjnej dla dostawców i partnerów dotyczącej zmian poziomów NDP.

• Podddawanie każdej partii surowców szczegółowej kontroli, w tym pobieranie próbek i badanie pozostałości acetamiprydu.

• Wymaganie od dostawców Oświadczenia Producenta o niestosowaniu środków ochrony roślin zawierających acetamipryd lub o stosowaniu takiego planu ochrony, który zapewni zgodność z nowymi NDP.

• Realizacja płatności dopiero po zbadaniu poziomu acetamiprydu i potwierdzeniu zgodności z wymaganiami.

Brak deklaracji producentów o stosowaniu się do nowych wymogów rozporządzenia będzie skutkował brakiem przyjęcia surowca do przerobu. Partie niespełniające wymogów będą wymagały utylizacji.

Wszystkie te prewencyjne działania obarczone są dużym ryzykiem, generują dodatkowe koszty i wymagają zmian organizacyjnych. Pomimo tych starań, mogą one nie przynieść zamierzonego skutku. W efekcie, firmy przetwórcze mogą podejmować decyzje o znacznym ograniczeniu ilości przyjmowanego surowca lub całkowitym zaniechaniu przerobu w bieżącym sezonie. Największe ryzyko dotyczy owoców, dla których obniżenie NDP było największe, tj. porzeczek czarnych i czerwonych.

Branża przetwórcza podjęła już starania skierowane do władz krajowych i unijnych o wydłużenie okresu przejściowego w rozporządzeniu o co najmniej 24 miesiące. Taki okres pozwoliłby całej branży owocowo-warzywnej na odpowiednie przygotowanie się do wprowadzonych zmian i uniknięcie załamania produkcji i przetwórstwa wielu owoców w bieżącym sezonie.

KUPS i KSPOIW apelują do wszystkich organizacji reprezentujących producentów owoców o szerokie wsparcie tych starań. Podkreślają, że wspólne działanie jest kluczowe dla utrzymania upraw wymienionych owoców w Polsce, z których większość trafia do przetwórstwa. Sukces w tej sprawie można osiągnąć tylko wspólnie.

Poniższa tabela przedstawia przykładowe obniżenia NDP dla acetamiprydu wynikające z rozporządzenia 2025/158 dla wybranych upraw: